Της Ελένης Χριστοδουλοπούλου

Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γεννήθηκε περίπου το 676 στη Δαμασκό, εξ ου και ο χαρακτηρισμός του «Δαμασκηνός». Σύμφωνα με τη βιογραφία του, προερχόταν από εύπορη οικογένεια, ξακουστή στη Δαμασκό. Εκείνα τα χρόνια, η πόλη ήταν υπό την κατοχή των Σαρακηνών. Ο πατέρας του, Σέργιος, εργαζόταν ως διοικητής της περιοχής και «υπουργός» Οικονομικών του χαλίφη Αβδούλ Μελίκ του Α΄. Λόγω της υποδούλωσης στους Σαρακηνούς, οι περισσότεροι κάτοικοι της Δαμασκού είχαν αλλαξοπιστήσει. Η οικογένεια, όμως, του Ιωάννη παρέμεινε πιστή στη χριστιανοσύνη. Η οικογένεια είχε υιοθετήσει ένα αγόρι, τον Κοσμά τον Μελωδό (μεγάλος διδάσκαλος της βυζαντινής μουσικής). Και τα δύο αδέρφια, από μικρή ηλικία, μαθήτευσαν κοντά σε έναν μοναχό από τη Σικελία, τον Κοσμά. Από νωρίς έδειξαν και οι δύο ότι ήταν πολύ καλοί μαθητές σε όλους τους κλάδους.
Έπειτα από λίγο καιρό, ο πατέρας τους πέθανε. Τότε, ο Άγιος Ιωάννης διορίστηκε, χωρίς να το θέλει, πρωτοσύμβουλος του χαλίφη Βελιδά. Λίγο αργότερα, ο χαλίφης Ομάρ ο Β΄ διέταξε να συλλάβουν όλους τους Χριστιανούς. Ο Άγιος Ιωάννης και ο αδερφός του έφυγαν από τη Δαμασκό και πήγαν στην Ιερουσαλήμ. Εκεί ήταν όπου επέλεξε να μείνει ο Ιωάννης Δαμασκηνός μέχρι το τέλος της ζωής του. Συγκεκριμένα, έγινε μοναχός στη Μονή του Αγίου Σάββα. Εκεί άρχισε τις μελέτες του και το συγγραφικό του έργο, κυρίως στη μουσική. Μάλιστα, ο τότε Πατριάρχης Ιεροσολύμων ζήτησε να χειροτονηθεί πρεσβύτερος.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός είναι ιδιαίτερο γνωστός, πέρα από το έργο του, και για τη δράση του κατά τη διάρκεια των εικονομαχιών. Συγκεκριμένα, το 726 μ. Χ (επί Λέοντος του Ισαύρου) ξεκίνησε ο διωγμός κατά των άγιων εικόνων. Ο Άγιος Ιωάννης, επιστρατεύοντας τις θεολογικές γνώσεις και το συγγραφικό ταλέντο του, έγραψε αρκετές επιστολές, ζητώντας από τον λαό της Πόλης να τιμά τις εικόνες. Ο Λέων ο Ίσαυρος θορυβήθηκε. Διέταξε, λοιπόν, να μιμηθούν τον τρόπο γραφής του Δαμασκηνού και να στείλουν στον χαλίφη πλαστή επιστολή του, όπου να παραδέχεται ότι αυτός προσέφερε τη Δαμασκό στους Βυζαντινούς. Ο χαλίφης, λαμβάνοντας την επιστολή αυτή, εξοργίστηκε και διέταξε να κόψουν το χέρι του Αγίου Ιωάννη. Το χέρι του, σύμφωνα με τα γεγονότα, όπως αυτά έχουν φτάσει σ’ εμάς, θεραπεύτηκε μόνο του, ως εκ θαύματος. Πιο αναλυτικά, λοιπόν, όταν του έκοψαν το χέρι, ο Άγιος Ιωάννης ζήτησε να του δώσουν το χέρι του για να το θάψει. Όπως και έγινε. Πήρε το κομμένο χέρι του, πήγε στον ναό που είχε στο σπίτι του, στάθηκε μπροστά στην εικόνα της Παναγίας και προσευχήθηκε λέγοντας τα παρακάτω λόγια:
«Δέσποινα Πάναγνε Μήτερ, η τον Θεόν μου τεκούσα,
διά της θείας εικόνας η δεξιά μου εκόπη.
Ουκ αγνοείς την αιτίαν, δι’ ην εμάνη ο Λέων
Πρόφθασον, τοίνυν, ως τάχος και ιασαί μου την χείρα.
Η δεξιά του Υψίστου, η από Σου σαρκωθείσα,
Πολλάς ποιεί τας δυνάμεις διά της Σης μεσιτείας.
Την δεξιάν μου ταύτην και νυν ιασάτω λιταίς σου.
Ως αν, Σους ύμνους, ους δοίης και του εκ Σου σαρκωθέντος.
Εν ρυθμικαίς αρμονίαις συγγράψηται, Θεοτόκε,
Και συνεργός χρηματίση της Ορθοδόξου λατρείας,
Δύνασαι γαρ όσα αν θέλης, ως του Θεού Μήτηρ ούσα».
Τότε, ο Άγιος Ιωάννης αποκοιμήθηκε και είδε σε όραμα την Παναγία να του λέει: «Γιατρεύτηκε το χέρι σου και μη λυπάσαι πλέον γι’ αυτό. Κάνε τώρα αυτό γραφίδα γραμματέως, όπως μου υποσχέθηκες». Εκείνη την περίοδο, ο Άγιος Ιωάννης συνέθεσε τον πολύ γνωστό Α΄ ειρμό του κανόνα του Α΄ ήχου «Σου η τροπαιούχος δεξιά, θεοπρεπώς εν ισχύι δεδόξασται».